Sardynia oferuje przybywającym na nią turystom o wiele więcej niż tylko wspaniałe plaże. Jest pełna historii, kultury i tradycji, które odkryte ujawniają jej niepowtarzalne, bogate i wspaniałe oblicze. Trzeba jednak wiedzieć gdzie szukać takich miejsc i na co w szczególności zwrócić uwagę.
Ciebie to nic nie kosztuje, a ja pozyskam środki na następne artykuły. Z góry Ci dziękuję!
Spis treści
Cagliari i jej historyczne centrum
Jakie miejsce byłoby lepsze do poznania kultury, historii i tradycji Sardynii, jeśli nie jej stolica, czyli Cagliari. Leży na południu wyspy usiane niemal w całości stanowiskami archeologicznymi, pięknymi zabytkami architektury sakralnej i doskonałymi muzeami tworząc w idealny sposób pełny przekrój swych dziejów. Szczególnie dobrym momentem na eksplorowanie miasta jest jesień i zima, gdy jest o wiele mniej turystów, a pogoda nadal sprzyja zwiedzaniu. Można wówczas bez zbędnego tłoku podziwiać spokojnie zabytki, móc porozmawiać z mieszkańcami i przyjrzeć się temu, jak tak naprawdę żyją.
Cagliari trudno byłoby zwiedzić jednak w jeden dzień, lecz gdy nie ma na to czasu Muzeum Archeologiczne w dzielnicy Castello, jest najlepszym wyborem. Znajduje się w pięknej części miasta wręcz idealnej na spacer. Szczególnie interesująca jest zwłaszcza Via Santa Croce, które o zachodzie słońca wygląda niczym najlepsze zdjęcie z wakacyjnej pocztówki. Samo muzeum swoje początki datuje już na 1800 rok, gdy to za sprawą wicekróla Carlo Felice i rycerza Lodovico Baylle utworzono Gabinet Archeologii i Historii Naturalnej z siedzibą w pałacu Viceregio. Przez lata zmian siedzib, wzbogacania zasobów i prac wykopaliskowych stało się jednym z najbogatszych i największych tego typu miejsc w całych Włoszech. Obecnie muzeum opiera się na płynnych wystawach, które zmieniają się cyklicznie, aby móc być dostępne dla wszystkich odwiedzających.
Tramatza i jej wyjątkowy skarb
O kulturze i tradycji Sardynii nie świadczą jedynie jej zabytki, ale i bogata mocno zakorzeniona na wyspie kuchnia różniąca się od tej typowo włoskiej z kontynentu. Przypuszczalnie mało kto wie, że produkowane jest tu znakomite wino o wysokiej jakości. Wytwarzane jest w tradycyjny sposób z długą, wielopokoleniową tradycją a obszarem, które w szczególny sposób wyróżnia się pod tym względem, jest właśnie Tramatza. To malowniczo położona gmina licząca sobie niespełna 1000 mieszkańców w prowincji Oristano. Winnice wokół tej wioski oferują idealne tereny pod uprawę winorośli endemicznego szczepu vernaccia, z którego wytwarza się trunek o tej samej nazwie. Produkowane są na Sardynii od ponad 3000 lat, podobnie jak w całych Włoszech zajmując prestiżową pozycję między działalnością rolniczą na Sardynii.
Dzięki staraniom małych winiarni tradycja produkcji wina na terenach Oristano jest wciąż kultywowana, a wszyscy chętni mogą nie tylko zobaczyć z bliska proces produkcji, ale i skorzystać z różnego rodzaju dni otwartych połączonych z degustacją win. Ważną częścią takich miejsc jest również walor edukacyjny, który za sprawą zrzeszenia małych przedsiębiorców w projekt Fattoria Didattica Sardegna oferują różnego rodzaju ścieżki dydaktyczne. Kierowane są one dla wszystkich chcących przybliżyć sobie wiejską rzeczywistość i pobudzić ciekawość w zakresie uprawy winorośli, zbiorów i produkcji wina, ale i oliwy z oliwek czy też mąki.
Nowe oblicze Baunei
Baunei to mała górska wioska w prowincji Ogliastra znajdująca się na wysokości 480 m n.p.m. To właśnie tutaj znajduje się popularny nadmorski kurort Santa Maria Navarrese oraz wiele ciekawych miejsc w jednym z najbardziej odizolowanych fragmentów Sardynii. W obszarze Genna Olidone znajduje się m.in. kościół św. Lussorio w małej wiosce Ardali ruiny budynków i sprzętów używanych w połowie XX wieku do wydobycia srebra w lokalnych kopalniach.
Nie mniej interesujące jest również Muzeum Etnograficzne Sa Dommu Eccia mieszczące się w średniowiecznym budynku z XIX wieku, w którym do lat 60. znajdowało się przedszkole. To wspaniałe miejsce oferuje ekspozycje różnych narzędzi, mebli i odzieży rozłożonych na dwóch piętrach. Odnaleźć można tu m.in. pomieszczenie, które idealnie odzwierciedlają dawną kuchnię ze starym kominem, sypialnię, tkalnię czy nawet wewnętrzny dziedziniec. Ciekawe i godne uwagi są również liczne fotografie z epoki. Banunei to również mekka miłośników regionalnych festiwali m.in. tych z okazji świąt świętych jak Santa Rita powstały z szacunku dla dawnych tradycji kobiet, czy corocznie święto poświęcone culurgiones, czyli ravioli z serem i ziemniakami oraz su cunfettu, będącymi typowymi słodyczami małżeństw w gminie, przygotowywanym z miodu, migdałów i skórki pomarańczowej.
Mało osób wie, że ta skromna i trudno dostępna gmina to również niebieska strefa, czyli jeden z zaledwie sześciu na świecie obszarów, w którym mieszkańcy żyją dłużej niż reszta świata. Wnioskuje się, iż dzieje się tak z powodu połączenia różnych czynników, które wpływają na zapewnienie zdrowego i długiego życia m.in. bliskie więzi rodzinne w społeczeństwie, które uważa za istotne opiekowanie się seniorami rodu, aktywny tryb życia z powodu dużej liczby codziennych spacerów w trudno ukształtowanym terenie i zdrowa żywność to główne z nich. To też jedno z miejsc, gdzie nadal dba się o tradycyjne rzemiosło jak gwintowanie złota i srebra, wytwarzanie ceramiki, dywanów czy koców w tym wykorzystując tkaniny pochodzące z recyklingu.
Santu Lussurgiu
Na zboczach masywu wulkanicznego Monti Ferru na wysokości 500 m n.p.m. leży urocze Santu Lussurgia ukryte pośród dziewiczych lasów, źródeł i szlaków turystycznych. To jedno z tych miejsc, gdzie można odciąć się zupełnie od świata zewnętrznego i poczuć prawdziwy spokój. Od XIX do XX wieku było znanym ośrodkiem kulturalnym oraz letnią rezydencją szlachty i inteligencji. Obecnie to kierunek wybierany przez miłośników historii i tradycji Sardynii ze swym centralnym punktem, czyli XVIII-wiecznym palazzo będącym Muzeum Techniki Chłopskiej z imponującą etnograficzną kolekcją.
Trasa zwiedzania tego malowniczego zakątka zazwyczaj rozpoczyna się od źródeł mineralnych San Leonardo di Siete Fuentes oraz ukrytym w lesie romańskim kościołem. Źródła swój początek mają w strumieniach i wodospadach w tym s’lstrampu de sos molineos. Okoliczna przyroda jest bogata w różne gatunki roślin i zwierząt w tym dęby ostrolistne, kasztanowce, jelenie, muflony i gryfy.
Ulice Santu Lussurgiu są charakterystyczne dla dawnej zabudowy, czyli kręte i wąskie, a stojące przy nich domy zbudowane są z bazaltu i tufu. Wokół pełno jest starożytnych rzemieślniczych sklepów słynących z dywanów, wyposażenia dla koni i przede wszystkim noży, które są jednym z największych skarbów miasta. To jedno z niewielu miejsc na Sardynii, gdzie tradycje wytwórcze są nadal żywe i stanowią istotną część lokalnej gospodarki. Ciekawym pod tym względem miejscem jest Vittorio Mura, czyli laboratorium noży gdzie można z bliska obserwować cały proces wytwórczy, podobnie jak w sklepie Viale Azuni gdzie dodatkowo można je kupić.
Jednym z najbardziej malowniczych festiwali ukazujących wspaniałą lokalną tradycję i kulturę jest karnawła Sa Carrela 'e Nanti pełen jeźdźców na koniach wykonujących niesamowite wyczyny akrobatyczne. Zgodnie z tradycją muszą pochodzić wyłącznie z Lussurgii i obowiązkowo mieć maseczki lub malowane twarze. To widzowie jednak są nieodłączną częścią całego wydarzenia, tłum podąża bowiem ulicami, zostawiając jedynie miejsce na przejazd koni w galopie, aby po chwili znów powrócić na całą długość dróg. Wszyscy jedzą i piją w okolicznych restauracjach, barach i kantynach bawiąc się i świętując do rana.
Oristano
Oristano to dość częsty kierunek turystyczny na Sardynii, ale nie wszyscy znają jego duże znaczenie kulturowe i historyczne. Pełne jest bowiem ładnych, zabytkowych kościołów, Muzeum Archeologicznego oraz centrum z tętniącymi życiem kawiarniami. Tym, co wyróżnia to miasto na tle innych, jest sposób świętowania karnawału, gdyż to właśnie tutaj odbywa się największy festiwal na wyspie mający swe początki w XIII wieku. Sartiglia, bo taką właśnie nosi nazwę, odbywa się każdego roku w ostatnią niedzielę i wtorek karnawału, a jej uczestnicy noszą tradycyjne stroje i odgrywają średniowieczne potyczki, jazdę konną z elementami woltyżerki oraz wyścigi, podczas których odbywają się konkursy i zmagania. To wyjątkowy sposób upamiętnienia średniowiecznego rodowodu miasta dając artystyczne świadectwo swej cennej przeszłości i różnorodności dziedzictwa kulturowego Sardynii.
Prowincja Oristano słynie również z innych obchodów jak, np. Corsa degli Scalzi, czyli wyjątkowego biegu mężczyzn w różnym wieku ubranych na biało, związanych w pasie sznurami i z bosymi stopami, którzy mają przedstawiać Chrystusa. Bieg rozpoczyna się w Cabras i ciągnie na długości 7 km aż do wioski San Salvatore di Sinis na półwyspie. Rozpoczyna się zawsze poranną mszą i późniejszą procesją ulicami miasta a samemu biegowi zawsze towarzyszy niesienie figurki San Salvatore. Po ukończonym biegu wszyscy mieszkańcy świętują m.in. na festiwalu barweny, festiwalu pieczonej cefaliny i wieczorze muzycznym, a następnego dnia rozpoczynając dzień mszą i powrotną procesją do Cabras gdzie drugi dzień obchodów kończy pokaz sztucznych ogni w Corsa degli Scalzi.
Starożytne miasto Tharros
Tharros jest jednym z najpiękniejszych miejsc do odwiedzenia na Sardynii, dla miłośników historii i archeologii. Położony jest w Capo San Marco na półwyspie Sinis w prowincji Oristano. Jego początki sięgają rządów Fenicjan zamieszkujących wyspę pomiędzy VIII a VII wiekiem p.n.e. lecz to, co możemy podziwiać obecnie, jest dziełem nie tylko tego okresu, ale i późniejszych zmian, jakich dokonali m.in. Rzymianie, znacznie go zmieniając podczas przejęcia kontroli na Sardynii. W czasach rozkwitu chrześcijaństwa znacznie podupadło, mimo iż w 1071 roku było siedzibą biskupów. Późniejsze inwazje głównie ze strony Saracenów przyczyniły się do opuszczenia tego starożytnego miasta aż do momentu, gdy zostało kompletnie puste w XI wieku n.e.
Starożytne miasto pełne jest nuragijskich zabytków i stanowisk archeologicznych o szczególnym znaczeniu historycznym, z których największym jest z pewnością wioska wzniesiona na najwyższym punkcie wzgórza Su Murru Mannu. Osada ta składa się w całości z chat zbudowanych na planie okręgu wykonanych z bazaltowych skał znajdujących się w okolicy. Ciekawym obiektem jest również odkryta w XX wieku przez G. Pesce Świątynia Tetrastyle pochodząca prawdopodobnie z I wieku p.n.e. wybudowana na wcześniej już istniejącej konstrukcji, z której nie pozostało zbyt wiele. W celach czysto turystycznych wybudowano natomiast dwie charakterystyczne kolumny pronaos i umieszczono na nich kapitele z alfabetu korynckiego.
Wyjątkowe Cabras
Bogatą skarbnicą wiedzy o tradycji i historii Sardynii jest małe i niepozorne rybackie miasteczko Cabras położone 11 km od Oristano, na środkowo-zachodnim wybrzeżu wyspy. Obecnie największy rozgłos zyskało dzięki połowowi barweny i węgorza, a także produkcji ikry, czyli słynnego bottarga di muggine będącego lokalnym przysmakiem. Samo miasteczko nie jest szczególnie okazałe czy wyjątkowe, ale z pewnością przyciąga wspaniałymi i świeżymi owocami morza. Nie brak mu jednak śródziemnomorskiego klimatu uwydatniającego się pomiędzy wąskimi uliczkami i niskimi połączonymi ze sobą domami, niektórymi naprawdę starymi i wciąż wykonanymi z gliny i słomy. Pełno tu również drzew oliwnych i miejsc spotkań mieszkańców żyjących tu od pokoleń.
Cabras te również wspaniałe morze na odcinku blisko 30 km, które obejmuje jeden z najbardziej charakterystycznych widoków na Sardynii, począwszy od wieży aragońskiej, poprzez osadę San Giovanni aż do półwyspu zamykającego Zatokę Oristano od północy. Półwysep Sinis i wyspa Mal di Ventre to również chroniony obszar morski, a same Cabras graniczy ze stawem o tej samej nazwie będącym jednym z najważniejszych mokradeł w Europie. To również miejsce występowania licznych gatunków ptaków w tym pięknych różowych flamingów.
Innym powodem, dla którego warto, jest się tu zatrzymać, jest małe muzeum archeologiczne Civico Marongiu znajdujące się w południowej części miasta. Główną atrakcją tego miejsca są Giganci z Mont’e Prama, czyli duże posągi pochodzące z czasów nuragicznych i przedstawiające łuczników, zapaśników i bokserów. Ich olbrzymią wartość przedstawia również fakt, iż do ich skompletowania należało zebrać ponad 5000 fragmentów, co zajęło wiele lat poszukiwań i prac archeologicznych. Łączyły się one z długotrwałym procesem badań, dokumentacji i odrestaurowania polegającego początkowo na analizie pochodzenia składu i form degradacji powierzchni a w późniejszym czasie prowadzeniu dokumentacji prowadzącej w końcu do oczyszczania i ponownego ułożenia posągów.
Mamoiada
W prowincji Nuoro około 110 km na północ od Cagliari leży tajemnicza gmina Mamoiada słynąca z dwóch wyjątkowych rzeczy, a mianowicie tradycyjnego karnawału i niesamowitych znalezisk archeologicznych. Karnawał Mamoiada jest jedną z najstarszych tradycji na Sardynii a mamuthone i issohadores są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych masek karnawałowych. Mężczyźni, którzy się za nich przebierają, przeżywają istną metamorfozę, musząc nosić na ramionach ciężkie i hałaśliwe dzwoneczki oraz mając na twarzach maski wykonane z drewna gruszy. Paradują w dwunastoosobowych grupach jak liczba miesięcy w roku i ustawieni w dwóch rzędach, a ich rytmiczny krok jest czymś pomiędzy tańcem a procesją. Wszyscy, którzy nie mogą jednak obejrzeć tego niezwykłego spektaklu w karnawale, powinni z pewnością odwiedzić Muzeum Masek Śródziemnomorskich mieszczącego się w mieście.
Jeśli chodzi o znaleziska archeologiczne to obszar gminy Mamoiada, jest wyjątkowo bogaty pod tym względem. Odnaleziono tu bowiem tajemnicze menhiry Sa Perda Pinta będących wyjątkowymi dekoracjami wygrawerowanymi na powierzchni wykonanymi między 3200 1800 rokiem p.n.e. Niezwykła różnorodność i ilość pozostałości archeologicznych rozsianych po całym terytorium ukazują tę część wyspy od zupełnie innej strony. Nie można przejść obojętnie przy prehistorycznych menhirach Pedras fittas, grobowcach Domus de Janas wykutych w skale, Grobowcach gigantów, nuraghi czy w końcu świętej studni zbudowanej z brązu.